نکات اجرایی دیوار حایل
آماده سازی بستر شالوده دیوار حایل
خاك بستر بايد كاملاً متراكم شده و قبل از بتن ريزی بايد سطح آن تميز شده باشد. بستر سنگی بايد كاملاً تميز باشد و هر گونه اصلاح لازم جهت تضمين چسبندگی بتن به سنگ در آن ايجاد شود. در برخی از بسترهای سنگی (نظير شيل‌ها) برای جلوگيری از تخريب سنگ در اثر هوازدگی، لازم است بلافاصله بعد از سنگبرداری، يك لايه بتن به منظور محافظت سطحی سنگ روی آن اجرا نمود. اين لايه بايد دارای عيار سيمان كافی به منظور ايجاد چسبندگی مناسب با سنگ باشد.
مصالح بتن
مشخصات مصالح بتن شامل سيمان، آب، سنگدانه (شن و ماسه)، و مواد افزودنی و پوزولان، مشخصات آرماتور مصرفی، كيفيت و عمل آوری بتن تازه بايد منطبق بر مفاد آيين نامه بتن ايران (آبا) باشد. همچنين در طراحی ديوار حایل سيل بند و ساحلی ضوابط عمومی طراحی سازه‌های آبی بايد مد نظر قرار گيرد.
قابليت اجرا
ابعاد ديوار حایل بايد به گونه‌ای باشد كه آرماتورگذاری و بتن ريزی به طور مناسبی انجام شود. آيين نامه بتن ايران (آبا) راهنمايی‌هايی برای بتن ريزی و عمل آوری و جزييات آرماتوربندی و قالب بندی و درزها ارائه كرده است. ضخامت شالوده و ضخامت بالای ديوار در ديوارهای طره‌ای با ارتفاعی بيشتر از ۲/۴ متر برای سهولت در بتن ريزی، نبايد كمتر از ۳۰ سانتی متر باشد. ضخامت تيغه در ديوارهای كوتاهتر از ۲/۴ متر و با يك لايه آرماتورگذاری قائم را می‌توان تا ۲۰ سانتی متر در نظر گرفت. مقطع ديوار بايد با توجه به سهولت و استفاده مجدد از قالب‌ها طرح شود. هر گونه محدوديت‌های اجرایی ناشی از جانمایی بايد در طراحی در نظر گرفته شود.
درزها
به منظور جلوگيری از وقوع ترك‌های حرارتی ناخواسته، لازم است ديوار حايل، به كمك درزهایی به قطعات طولی كوچكتر تقسيم شوند. محل تمامی درزهای قائم و افقی بايد در نقشه‌ها نشان داده شود.
درزهای انبساطی
درزهای انبساطی برای كنترل آثار زيانبار ناشی از تغيير طول‌های حرارتی فصلی، نشست‌های تكيه گاهی، ارتعاشات طولی ناشی از زلزله، در ديوار حايل تعبيه می‌شوند. معمولاً درزهای انبساطی برای جلوگيری از خرد شدگی و ترك خوردگی و گاهی اوقات برای قطع يكسرگی مورد نياز هستند. در ديوارهای نسبتاً نازك، درزها در نواحی كه انبساط يا نشست‌های نامساوی در آنجا قابل انتظار است، تعبيه می‌شوند. تعبيه درزهای انبساط در نقاط تغيير در امتداد ديوار، تغييرات ناگهانی در مقطع، تغييرات ناگهانی در جنس خاك پي، و در فواصل منظم در طول‌های مستقيم لازم است.
در درز انبساط بين دو لبه ديوار فاصله مناسب منظور شده و آرماتورهای طولی در محل درزها قطع می‌شوند و از آن عبور نمی‌كنند. برای جلوگيری از حركت‌های خارج از صفحه، می‌توان ميلگردهايی به صورت زبانه در محل درز انبساط تعبيه نمود، مشروط بر اينكه با بتن مجاور چسبندگی نداشته باشند. (آرماتورهای برشی).
مواد پركننده درز
ضخامت مصالح پركننده برای تحمل تغيير شكل‌های ناشی از انقباض اوليه و انبساط‌های بعدی در اثر حداكثر تغييرات دما انتخاب می‌شود. برای اين موضوع بايد از مصالح پركننده آزمايش شده و همچنين درزها و پخ‌های مناسب استفاده نمود.
درزهای انقباضی
در ديوارهای طويل يا سطوح وسيع، مقاطعی به طور عمدی ضعيف طراحی می‌شوند تا ترك خوردن بتن كه می‌تواند اجتناب ناپذير و غيرقابل پيش بينی باشد. در موقعيت‌ها و سطوح مشخص رخ دهد. از درز انقباضی می‌توان برای تقسيم سازه به قطعات قابل اجرا به عنوان جايگزين درزهای اجرایی استفاده نمود. با توجه به اينكه تعبيه آرماتور افقی كافی برای جلوگيری از ايجاد هر گونه ترك، غيرعملی و غيراقتصادی است.
به عنوان روش عملی، استفاده از درزهای انقباضی قائم با آرماتورهای افقی ممتد، برای كنترل موقعيت ترك‌ها مناسب است. قوانين و قواعد كاملی برای موقعيت اين درزها وجود ندارد. به طور كلی در هر پروژه موقعيت اين درزها با بررسی نيازهای طراحی سازه‌ای، حجم اقتصادی بتن ريزی در يك قطعه اجرايي و استفاده بهينه و اقتصادی از قالب‌ها مشخص می‌شوند. به طور معمول درزهای انقباضی در فواصلی به طول ۶ تا ۱۰ متر تعبيه می‌شوند. معمولاً سطح درز انقباضی به صورت صاف و قالب بندی شده است.
درزهای اجرايی افقی
اين درزها برای تقسيم ارتفاعی ديوار به چند مرحله اجرايی استفاده می‌شوند، ليكن تعداد آنها بايد تا حد امكان در حداقل حفظ شود. تعداد اين درزها بستگی به ارتفاع مجاز بتن ريزی در يك مرحله دارد. البته به جای استفاده از چند مرحله بتن ريزی در ارتفاع، استفاده از بتن ريزی يكپارچه با استفاده از پنجره‌های ميانی می‌تواند مورد مطالعه قرار گيرد. استفاده از زبانه (كليد) در اين درزها توصيه نمی‌شود و استفاده از درز افقی مضرّس، ارجح است، زيرا سطوح با چسبندگی و پيوستگی خوب به يكديگر، نسبت به انتقال برش عملكرد بهتری دارند.
ديوارهای وزنی بتنی
محل درزهای افقی در اين ديوارها با توجه به ارتفاع بتن ريزی در هر مرحله مشخص می‌شود. معمولاً در اين ديوارها هر مرحله بتن ريزی حدود ۳ متر ارتفاع دارد. سطح بالای هر مرحله بتن ريزی بايد تميز شده و به وسيله فشار جت آب قبل از بتن ريزی مرحله جديد به صورت مضرّس (خشن) در آيد.
ديوارهای طره‌ای بتنی
در اين نوع ديوارها بايد در محل اتصال ديوار با فونداسيون يك درز اجرايی تعبيه شود و درزهای افقی اضافی در ارتفاع ديوار، با فواصلی در حدود ۳ متر تعبيه شوند. سطح هر درز جهت كسب مقاومت برشی بايد تا حد ممكن مضرس شود.
نوارهای آب بند
نوارهای آب بند در درزهايی كه نياز به نفوذناپذيری دارند، استفاده می‌شوند. نوارهای آب بند غيرفلزی نظير نوارهای لاستيكی يا بايد منطبق بر مشخصات آيين نامه ۱۲۳ سازمان مديريت و برنامه ريزی كشور باشند.
خاكريز پشت ديوار (پشته ريزی)
انتخاب مصالح
برای خاكريز پشت ديوار، مصالح مختلفی را می‌توان استفاده كرد. توصيه می‌شود در صورت امكان از مصالح قابل دسترسی محلی استفاده شود. در صورتی كه خاك منطقه نامناسب باشد يا كنترل پديده رگاب لازم باشد، می‌توان از مصالح مناسب غيرمحلی استفاده نمود.
مصالح
شن و ماسه تميز مناسبترين مصالح هستند. اين مصالح به سرعت زهكشی می‌شوند و تحت تأثير يخ زدگی قرار نمی‌گيرند و به صورت اوليه باقی مي‌مانند. ماسه‌های لای‌دار، لای‌ها و خاكهای درشت دانه شامل مقداری رس، از آنجایی كه به كندی زهكشی می‌شوند چندان مناسب نیستند. اين خاك‌ها تحت تأثير تغييرات حجمی فصلی قرار می‌گيرند و مقاومتشان را با گذشت زمان ازدست می‌دهند.
در هنگام اجرا در زمستان، مصالح خاكريز يخ زده نبايد زير فونداسيون سازه مورد استفاده قرار گيرد. اين مصالح ممكن است در هنگام خاكريزی، مناسب به نظر برسند، ليكن وقتی كه گرم شوند می‌توانند خواص متفاوتی را كسب نمايند.
خاكريزی و تراكم
مصالح خاكريز بايد به دقت انتخاب شوند. مصالح بايد برای جلوگيری از نشست‌های بزرگ ناشی از وزن، متراكم شوند. ميزان تراكم مورد نياز به خواص مصالح و نيازهای سازه‌ای بستگی دارد. در خاكهای چسبنده، كنترل خيلی شديدتری بر روی ميزان تراكم لازم است.
وقتی از خاكهای دانه‌ای استفاده می‌شود، مصالح بايد در لايه‌های نازك پخش و كوبيده شوند و هر لايه قبل از ريختن لايه بعدی به طور كامل متراكم شود. (به نشريه شماره ۱۰۱ سازمان مديريت و برنامه ريزی كشور). به هر حال بايد توجه داشت كه از تراكم بيش از حد به دليل اعمال نيروهای جانبی به سازه جلوگيری نمود. اگر از غلتك‌های سنگين برای كوبيدن خاك در نزديكی ديوار استفاده می‌شود، بايد در طراحی اثر فشارهای جانبی خاك بر روی ديوار در نظر گرفته شود. به منظور كنترل فشارهای ديوار حایل بايد وزن متراكم كننده‌ها (غلتك‌ها) محدود شود. به عنوان يك تجربه خوب استفاده از يك لايه خاك نفوذناپذير (آب بند) به ضخامت حداقل ۳۰ سانتيمتر در بالاترين لايه خاكريزی برای كاهش نفوذ آب باران توصيه می‌شود. خاكريزی در هر دو سمت ديوار بايد به طور مساوی تا رسيدن به زمين طبيعی ادامه پيدا كند.
دلايل لزوم سيستم زهكشی در دیوار حایل
سيستم‌های زهكشی برای از بين بردن فشارهای هيدرواستاتيك وارد بر سطح گسيختگی و سطح پشت ديوار حایل در اثر نشت آب و نفوذ آب باران لازم هستند. در برخی حالات سيستم زهكش برای ممانعت از افزايش فشار ناشی از يخ زدگی خاكريز يا حداقل كردن فشار ناشی از تورم خاكهای چسبنده لازم است. نوع سيستم زهكشی به جنس مصالح خاكريز، مقدار بارش، شرايط آب سطحی و زيرزمينی و پتانسيل يخ زدگی بستگی دارد. علاوه بر استفاده از سيستم زهكش، ديوار حایل بايد دارای ضريب ايمنی مناسب در ارتباط با سيستم زهكشی باشد.
روش‌های زهكشی
ديوار حايل بايد دارای سيستم زهكشی سطحی مناسب برای دفع آب‌های سطحی باشند. همان گونه كه در بالا اشاره شد، بايد لايه‌ای از خاك نفوذناپذير در بالای خاكريز برای كاهش نفوذ آب باران قرار داده شود. مؤثرترين روش برای كنترل زهكشی، انجام خاكريزی بر روی يك لايه زهكش شيبدار و دارای زهكش طولی است لايه زهكش شيبدار افزايش فشارهای هيدرواستاتيك بر روی سطح گسيختگی در اثر نشت آب زيرزمينی و نفوذ آب باران را به حداقل می‌رساند. استفاده از زهكش در امتداد ديوار تأثير كمتری دارد و غالباً باعث اعمال نيروهای بزرگتری به دیوار حایل می‌شود.
سوراخ زهكش
سوراخ زهكش شامل لوله‌ای به قطر حداقل ۷/۵ سانتيمتر است. كه به طور عرضی در داخل تيغه ديوار قرار دارند. برای جلوگيری از مسدود شدن لوله‌های زهكش، بايد در ورودی لوله‌ها، توده شنی و مصالح فيلتر تعبيه شود. به طور معمول فاصله سوراخ زهكش به صورت قائم و افقی نبايد بيش از ۳ متر باشد.
ضوابط فيلترها
زهكش‌ها بايد با استفاده از لايه‌های فيلتر به طور مناسبی محافظت شوند تا بدون اينكه مصالح خاكريز به داخل زهكش وارد شود، عمل خروج آب به طور آزاد انجام پذيرد.
ضوابط زهكش‌ها
زهكش بايد بتواند جريان آب طرح را به طور آزاد و بدون حركت ذرات خاك از خود عبور دهد. لايه‌های زهكشی را می‌توان از شن و ماسه تميز يا زهكش مركب پيش ساخته (برای كاربردهای خاص) ساخت.
زهكش پيش ساخته
هنگامی كه عمليات كوبيدن مصالح خاكريز در نزديكی زهكش پيش ساخته مجاور ديوار حايل انجام می‌شود بايد شرايط خاصی رعايت شود. كوبيدن و تراكم در نزديكی ديوار حايل می‌تواند فشارهای جانبی را افزايش داده و باعث خرد شدن زهكش پيش ساخته يا كاهش نفوذپذيری داخل صفحه آن شود. توصيه‌های سازندگان اين زهكش‌ها برای خاكريزی و كوبيدن خاك نزديك زهكش‌ها بايد رعايت شود. استفاده از قطعه آزمايشی برای تعيين شرايط عملی قابل قبول برای وسايل تراكم لازم است. هنگامی كه از سنگ شكسته به عنوان مصالح خاكريز استفاده می‌شود، لايه‌ای از ماسه بايد در مقابل زهكش پيش ساخته برای محافظت از آن در برابر آسيب‌های ناشی از تراكم تعبيه شود.
زهكش‌های طولی
زهكش‌های طولی برای تخليه آب از پشت ديوار حايل به داخل يك آبرو، كانال يا … استفاده می‌شوند. قطر زهكش‌های طولی بايد به اندازه كافی بزرگ باشند و همچنين برای تأمين سرعت مناسب جهت شستن رسوبات از داخل زهكش بايد دارای شيب طولی مناسب باشند. برای حداقل كردن مسدودشدگی در نيمه تحتانی لوله بايد سوراخ‌هايی را تعبيه نمود.
اتصال نامناسب و بد می‌تواند عملكرد كل سيستم زهكش طولی را مختل سازد. در هنگام كوبيدن و متراكم كردن خاك در بالای زهكش بايد دقت لازم را برای جلوگيری از شكستن لوله انجام داد. نشست‌های نامساوی می‌تواند باعث باز شدن اتصالات لوله‌ها به سمت بالا و داخل شدن خاك به درون لوله شوند. برای حداقل كردن اين موضوع بايد دقت نمود تا مصالح زير لوله به طور يكنواخت و مناسب متراكم شوند.
توضیحات بیشتر در زمینه نکات اجرای دیوار حایل در نشریه شماره ۳۰۸ تهیه و تنظیم شده است.
منبع: عمران سافت
دانستنیها