سیستم طاق ضربی
سیستم سقف طاق ضربی یکی از قدیمیترین و سنتیترین نوع سقفها رایج در کشور است. جهت اجرای این سقف بین دو تیر موازی که در اصطلاح به آن پل گفته میشود تیرهای فرعی به موازات هم و عمود بر پلها نصب میشوند. فاصله تیرهای فرعی معمولاً بین ۰/۷ تا ۱/۳ متر است. دهانههای قابل اجرا برای این نوع سقفها حداکثر تا حدود ۵ متر است. جهت اجرای این نوع سقف از آجر فشاری و ملات گچ و خاک استفاده میکنند. در این نوع سقف آجر فشاری را با ضربه دست و با فشار اندکی با ملات گچ و خاک به صورت قوسی کار میگذارند.
علت اجرای قوسی این نوع سقفها انتقال بار وراده از سقف به تیرهای فرعی است. مشکل عمده این نوع سقف لرزش بیش از حد آنها بوده به گونهای که حتی راه رفتن بر روی این نوع سقفها باعث لرزش آنها میشود. ریختن دوغاب گچ بر روی سقف و یا ریختن ملات ماسه سیمان بین آجرهای فشاری و تیر فرعی، باعث افزایش صلیبت سقف میشود.
مزایای سقف طاق ضربی
این نوع سقفها در سالهای نه چندان دور کاربرد بسیار فراوانی داشت که کاربرد آن به دلایل زیر بود.
- سرعت اجرای بالا
- در دسترس بودن مصالح
- عدم نیاز به تخصص اجرای بالا
الزامات اجرایی سقف طاق ضربی
نکاتی که باید برای اجرای سقف طاق ضربی رعایت شود.
- در سقف های طاق ضربی استفاده از آجرهای جوش یا خام باعث ریزش طاق خواهد شد.
- در اجرای این سقف ها زنجاب نمودن آجر قبل از استفاده ضروری است.
- در این سقف ها حدالامکان تمام دهانه ها یک جا و به طور مساوی بایستی اجرا شوند.
- میزان و مقدار قوس مناسب بایستی در تمام طول دهانه ها رعایت شود زیرا قوس زیاد باعث هدر رفتن اندود خواهد شد.
- ملات مصرفی در اجرای طاق ضربی، ملات یک به دو است.
- مطابق آیین نامه ۲۸۰۰ ایران تیر آهن ها به وسیله میلگرد یا تسمه فولادی به صورت ضربدری به یکدیگر بسته میشوند. به صورتی که اولاً طول مستطیل ضربدری شده بیش از ۱/۵ برابر عرض آن نباشد و ثانیاً مساحت تحت پوشش هر ضربدری از ۲۵ متر مربع تجاوز ننماید.
- طاق ضربی یکی از انواع سقف های سنتی ایران است که نمونه های بارز (با خیز نسبتاً بلند) آن را میتوان در بافت قدیمی شهر یزد دید. سهولت استفاده ، پایین بودن هزینه ساخت و امکان تغییر بخش هایی از ساختمان بعد از استفاده از سقف طاق ضربی، از دلایل رواج این سقف بوده است.
مراحل اجرای سقف طاق ضربی
آماده کردن تیر آهنها
تیر آهنهای مصرفی باید کاملاً سالم، بدون هیچ گونه پوسیدگی و ترک خوردگی باشند. در این مرحله نباید تیر آهنها را در فضای باز به مدت طولانی و به مقدار زیاد انبار کرد.
تیر ریزی
روش قرار دادن مستقیم سر تیر آهنها بر روی دیوارهای آجری صحیح نیست. لذا باید از یک زیر سری بتنی در سراسر دیوار، در ترازی که تیر آهنها قرار میگیرد به صورت یک کلاف بتنی سرتاسری استفاده نمود. در صورتی که سر تیر آهنها را به صورت مستقیم بر روی دیوار قرار دهیم، به دلیل این که عرض بال تیر آهن نسبتاً کم است، فشارهای وارده بر یک نقطه وارد میشود. امکان شکستن و خرد شدن آجر زیر تیر آهن وجود دارد.
استفاده از کلاف افقی زیر سقف موجب میشود که بار زیر سقف به صورت یکنواخت به دیوار انتقال یابد. معمولاً فواصل تیر آهنهای طاق ضربی بین ۹۰ تا ۱۱۰ سانتیمتر است. تیر آهنها را به صفحات فولادی که پیشتر در کلاف افقی تعبیه شدهاند، جوش میدهند. صفحات یاد شده توسط آرماتورهای فلزی در بتن محکم شدهاند. برای پاتاق یا دهانه طاق ضربی نیز باید یک تکیه گاه مناسب در نظر گرفت. حداکثر دهانه مجاز در این سیستم ۵ متر است.
نصب میل مهار
در سقفهای ضربی سادهترین روش برای جلوگیری از نزدیک و دور شدن تیرها در طول دهانه، استفاده از میلمهارهای سقفی است. این میلمهارها اغلب توسط تسمهها و آرماتورهایی با حداقل قطر ۱۰ میلیمتری به صورت ضربدری، اجرا میشوند. برای حداکثر ۲۵ متر مربع از یک عدد ضربدر استفاده میشود و به این وسیله تیرآهنها را به یکدیگر متصل میکنند.
معایب سقف طاق ضربی
یکپارچه نبودن، عدم انسجام کافی، خوردگی آهن در تماس با سیلیکات گچ، لرزش در اثر محرکات محیطی و ایجاد ظاهر نامناسب در سقف، سنگینی بسیار زیاد، عدم صلبیت دیافراگم سقف و تخریب در هنگام زلزله به شکل آوار. امکان رد شدن تاسیسات مثل لوله از روی سقف امکان پذیری نیست مگر با افزایش ضخامت سقف که این نیز باعث سنگینی میشود.
تبدیل سقف طاق ضربی به سقف کامپوزیت
سقفهای طاق ضربی متشکل از سقفهای آجری اجرا شده بین پروفیلهای فولادی، تحت زلزله بسیار آسیب پذیر هستند. در ساختمانهای بنایی، خرابی این نوع سقفها، منجر به خرابی کل ساختمان میشود. یکی از مهمترین روشهای مقاوم سازی این سقفها که معمولاً برای سقفهای پشت بام انجام میشود، تبدیل آن به سقف کامپوزیت (مرکب) است. برای این کار ابتدا کف سازی سقف تخریب شده و تمام نخالههای روی آن تخلیه میشود. این مرحله ضمن کاهش وزن سقف و در نتیجه نیروهای لرزهای وارد بر آن، باعث ایجاد دسترسی به سطح آجری سقف و پروفیلهای آن میشود. پس از آن ناودانیهایی به عنوان برش گیر بر روی پروفیلهای سقف توسط جوشکاری متصل و یک مش فولادی بر روی آن قرار میگیرد. سپس کل سقف بتن ریزی شده و سقف آسیب پذیر طاق ضربی به یک دال صلب و یکپارچه بتنی تبدیل میشود. سقف کامپوزیت ضمن حفظ یکپارچگی سقف طاق ضربی و جلوگیری از ناپایداری آن، باعث ایجاد صلبیت در دیافراگم و در نتیجه توزیع نیروی مطلوبتر بین المانهای باربر جانبی میشود.
سقف ضربی کرمیت
به علت اجبار در استفاده از مصالح فشاری از زمانهای قدیم استفاده از طاق قوسی متدوال بوده و به همین جهت استفاده از سیستم طاق ضربی نیز به عنوان نوعی طاق قوسی رواج داشته است. وجود اشکالات عمده در عملکرد سقفهای ضربی با تیر آهن، مانند عدم ایجاد یک دیافراگم مناسب بین ستونها و مصرف زیاد فولاد در مقایسه با مقدار باربری، باعث شد تا در سال ۱۳۵۶ با ارائه طرحی بهینه، سقف ضربی کرمیت ارائه شود. در سیستم طاق ضربی کرمیت، وجود بتن روی سقف میتواند یک دیافراگم مناسب بین ستونها ایجاد کند. همچنین به علت باز بودن جان تیرچهها، مقدار زیادی در مصرف فولاد صرفه جویی میشود. اگر چه از این سیستم در انبوه سازی استفاده نمیشود، اما برای پروژههای کوچک یا دور افتاده، هنوز هم کاربرد دارد.
انواع آجر و مشخصات فنی آن برای استفاده در سقف طاق ضربی
معمولاً آجر رسی معمولی مقاومت خوبی در برابر عوامل خورنده ندارد. خوردگی تدریجی آجر به کار رفته در پای دیوار، ضخامت موثر آن را کاهش میدهد و آن را آسیب پذیر میکند. امروزه متاسفانه در ساخت ملاتهای سیمانی به نسبت اختلاط توجه نمیشود. از ماسههایی استفاده میشود که مقدار زیادی گرد و غبار روی آن نشسته و از آب گل آلود استفاده شده است. یا برای دستیابی به کار پذیری لازم در طول مصرف مرتب به آن آب میافزایند.
منبع : عمران سافت
دانستنیها