قیمت عملیات اجرایی و قراردادی
به علت ماهیت یگانه تاسیسات احداث شده، ارائه قیمت جداگانه برای هر یک از تاسیسات تقریباً امری اجباری تلقی می‌شود. قیمت قراردادی اجرا، شامل هزینه مستقیم پروژه از جمله هزینه‌های نظارت کارگاهی به علاوه هزینه‌های اضافی که برای هزینه‌های بالاسری و سود از جانب پیمانکاران تحمیل می‌شود. عوامل موثر در قیمت تاسیسات با توجه به نوع تاسیسات و محل آنها متغییر است. معمولترین انواع قیمت گذاری‌ها نیاز به توضیحات گسترده دارد و بیان خلاصه‌ای از آنها برای روشن شدن اصول اولیه کفایت می‌کند.
مناقصه
ساختار اولیه فرایند مناقصه شامل فرموله کردن مشخصات طرح‌های تفصیلی تاسیسات بر مبنای اهداف و نیازهای کارفرما و دعوت از پیمانکاران قابل و واجد شرایط برای مناقصه اجرای پروژه است. تشخیص واجد شرایط بودن پیمانکاران بر اساس حداقل شواهد از تجربیات پیشین و ثبات مالی صورت می‌گیرد.
در بخش خصوصی کارفرما آزادی قابل توجهی در انتخاب شرکت کنندگان مناقصه دارد که این امر از رقابت آزاد تا تحدید پیمانکاران و شرکت کنندگان در مناقصه مفصلی برای شناسایی واجد شرایط اعمال می‌شود به گونه‌ای که همه این گونه پیمانکاران بتوانند به طور مساوی در رقابت و مناقصه شرکت کنند. عدم رعایت مقررات همواره کارفرما را دچار مشکلات بعدی کرده و پروژه‌های مربوطه دچار مسایل غیر قابل جبران شده‌اند.
معمولاً طرح‌ها و مشخصات توسط شرکت معماری و مهندسی تهیه می‌شوند و تمام فرایند مناقصه‌گذاری پروژه از طرف کارفرما را لحاظ می‌شود. مناقصه نهایی معمولاً بر اساس قیمت کلی و مبلغ یک جا یا بر اساس قیمت واحد ارائه می‌شود.
پیش بینی قراردادی ریسک
پیش بینی ریسک و تخصیص آن میان طرف‌های درگیر در یک قرارداد می‌تواند در موارد بسیاری علاوه بر قیمت کل اجرا صورت گیرد. این پیش بینی‌ها مسئولیت پوشش هزینه‌های احتمالی یا پیش بینی نشده را در برمی‌گیرد. خلاصه‌ای از مسئولیت‌ها و موارد مربوط به قرار زیر است.
- فورس ماژور
- پرداخت غرامت و خسارت
- ضمانت نامه
- قانون کار
- شرایط مختلف کارگاهی، مسئولیت برای هزینه اضافی در برابر شرایط غیر قابل انتظار در کارگاه
- تاخیر و تمدید مدت زمان
- خسارت ثانویه
- امنیت شغلی و بهداشت کارگران
- مجوزها، لیسانس‌ها، قوانین و مقررات
- اتمام کار پیمانکاران
- تعلیق کار
ریسک و انگیزه‌ها در کیفیت اجرایی
همه کارفرماها به کیفیت اجرایی در برابر هزینه‌های منطقی اعتقاد دارند ولی همه آنها مایل به قبول یا مشارکت در پذیرش ریسک و یا انگیزه‌های بهبود کیفی اجرا نیستند. معمولاً به ویژه در سال‌های اخیر کارفرماها به این نتیجه رسیده‌اند که با تحت فشار مالی قرار دادن پیمانکارن نمی‌توانند به بهترین کیفیت کاری دست یابند لذا تا حدی در پذیرش ریسک انعطاف پذیر شده‌اند.
با این حال گاهی کارفرما دست به اقداماتی می‌زنند که خود به خود ریسک فراوانی برای پروژه پدید می‌آورد از جمله عدم برگزاری مناقصه سالم و مساوی، اقدام به ترک مناقصه و انتخاب پیمانکاران بدون صلاحیت، مشکلات ناشی از بوروکراسی و کاغذبازی، دخالت‌های بیجا در کار پیمانکار، ایجاد تغییرات کار در حین اجرای پروژه و غیره. برخی پیمانکاران ایجاد تغییرات کار در حین اجرای پروژه و غیره. برخی پیمانکاران علاقه‌ای به کار با بخش دولتی ندارند و معمولاً قیمت‌های بالا می‌دهند یا اصلاً در مناقصه شرکت نمی‌کنند.
انواع قراردادهای اجرایی
کارفرما تنها مرجع مختار برای تعیین نوع قرارداد با پیمانکار است. استنباط صحیح از نوع قراردادها و میزان ریسک آنها برای پیمانکاران اهمیت دارد.
قرارداد قیمت یکجا
در این گونه قراردادها، کارفرما همه ریسک‌ها را متوجه پیمانکار می‌کند و به همین علت پیمانکار در خواست پرداخت‌های بیشتری را مطرح می‌سازد. اگر قیمت برآوردی قرارداد کمتر از واقع پیش بینی شده باشد به همین میزان از سود پیمانکار کاسته خواهد شد.
قرارداد واحد بها
در این گونه قراردادها ریسک برآورد غیر دقیق مقادیر نامشخص کار برای عملیات کلیدی از میان وظایف پیمانکار حذف می‌شوند.
قرارداد درصد ثابت اضافه هزینه
برای برخی از انواع عملیات اجرایی که شامل تکنولوژی پیشرفته جدید یا نیازهای عاجل دارند کافرما همه نوع اضافه هزینه‌ها را تقبل می‌کند. پیمانکار نیز قیمت اصلی کار را به علاوه درصد ثابتی از وجود هزینه‌ها دریافت می‌کند و انگیزه کمتری برای کاهش هزینه کار دارد. به علاوه اگر نیاز مبرمی برای کار اضافه باشد اضافه هزینه مربوط به اضافه کاری باعث افزایش هزینه پروژه می‌شود.
قرارداد مبلغ ثابت اضافه هزینه
تحت این گونه قراردادها، پیمانکار مبلغ اصلی و مستقیم هزینه کار را به علاوه یک مبلغ ثابت دریافت می‌کند و انگیزه‌ای برای تسریع انجام عملیات دارد.
قرارداد درصد متغییر اضافه هزینه
برای این گونه قراردادها اگر هزینه واقعی از هزینه برآورد شده بیشتر شود پیمانکار جریمه را می‌پذیرد و اگر هزینه واقعی کمتر از برآورد باشد پاداش می‌گیرد. بنابراین پیمانکار به خاطر قبول این ریسک درصد متغییری از خزینه مستقیم کار را دریافت می‌کنند.
هزینه‌های مربوط به قراردادهای اجرایی
صرف نظر از نوع قراردادهای اجرایی، پیمانکار چنین تشخیص می‌دهد که هزینه اصلی اجرا به علت اطلاعات ناکافی هیچگاه با هزینه برآورد شده یکسان نخواهد بود. به علاوه کافرما معمولاً تغییر کار را در قرارداد می‌گنجاند و پیمانکار مطابق با آن اضافه هزینه تغییر کار را دریافت می‌دارد.
به منظور مشخص کردن هزینه‌های مرتبط با انواع قراردادهای اجرایی، مکانیسم‌های قیمت گذاری برای چنین قراردادهایی برای هزینه مستقیم کار به علاوه پرداخت‌های مربوط به ریسک فرموله می‌شوند.
اصول رقابت در مناقصه
امر رقابت در مناقصه جهت دریافت قرارداد اجرایی یک پروژه با عوامل بسیاری مرتبط است. در زیر اهم این عوامل را بررسی می‌کنید.
عوامل اقتصادی
پیمانکاران معمولاً سعی می‌کنند در یک زمینه خاص از نیازهای بازار یا اقتصاد یا مناطق جغرافیایی خاص با ویژگی‌های اقتصادی خود کار کنند. سطح درخواست یک بازار تخصصی یا بازار فرعی در هر زمان می‌تواند روی تعداد شرکت کنندگان در مناقصه و قیمت‌های پیشنهادی آنان تاثیر گذار باشد. هنگامی که بازار دچار رکود باشد طبیعتاً تعداد شرکت کنندگان بیشتر از زمان پر رونق اقتصادی خواهد بود. در این زمان برای رقابت بهتر پیمانکارن مجبور به کاهش قیمت‌های پیشنهادی می‌شود تا پیشنهاد‌های آنان رقابتی‌تر شود. هنگامی که اقتصاد دچار تورم بالا باشد پیمانکاران برای شرکت در قراردادهای بلند مدت با قیمت ثابت تمایل کمتری نشان می‌دهند. زیرا درصد ریسک در این زمان به مراتب بیشتر از زمان عادی است.
ویژگی‌های رقابت در مناقصه
در صورت برابری همه موارد هر چند تعداد شرکت کنندگان در مناقصه بیشتر باشد احتمال کامیابی در کسب یک قرارداد کاهش می‌یابد. در نتیجه پیمانکاز سعی می‌کند حتی الامکان اطلاعات بیشتری درباره تعداد و هویت شرکت کنندگان در مناقصه به دست آورد.
اهداف پیمانکاران عمومی در مناقصه
سیاست کلی برخی پیمانکارن تحت تاثیر سیاست حداقل درصد اضافه پرداخت برای هزینه‌های بالاسری و سود یک پروژه قرار دارد. با این حال اضافه پرداخت درصدی ممکن است منعکس کننده عوامل دیگری نیز باشد که از سوی کارفرمایان اعمال شود مانند پرداخت آهسته و تدریجی برای کار تمام شده یا عوامل غیر قابل کنترل در اقتصاد.
برتری نسبی پیمانکاران
نکته مهم دیگری که در تعیین قیمت پیشنهادی مناقصه از سوی پیمانکار اثر دارد، مزایای خاصی ممکن است باشد که یک موسسه در پی آن باشد. در نتیجه هزینه‌های پایین، یک پیمانکار خاص ممکن است بتواند سود بیشتری ناشی از اضافه پرداخت‌ها کسب کند و این در حالی است که قیمت کل مناقصه‌ای او کمتر از رقبا است. عوامل دخیل در این قیمت‌ها یا هزینه‌های پایین می‌تواند کاربرد فنون، تکنولوژی برتر، تجربه بیشتر، مدیریت بهتر، هزینه‌های واحد کمتر و هزینه‌های پرسنلی بهتر باشد.
برخی نکات در مذاکرات قراردادی
معمولاً تمرکز مذاکرات می‌تواند روی نکات مهم زیر قرار گیرد.
- مدت زمان اتمام پروژه
- جریمه دیرکرد اتمام یا آغاز پروژه
- پاداش اتمام پروژه زودتر از موعد
- قالب گزارش‌ها
- دوره‌های ارائه گزارش
- مسایل حقوقی و مقرراتی
- نوع قرارداد
- مقدار اولیه قرارداد
- درصد سود
- حجم و شرایط ویژه پروژه
منبع: عمران سافت
دانستنیها